АКТОРИНГ ГЭЖ ЮУ ВЭ?

Нэгдүгээр хэсэг: Бизнес эрхлэгчийн хар дарсан зүүд буюу “Мөнгөний түгжрэл”

Бизнес хийнэ гэдэг гаднаас нь харахад их сайхан. Бараагаа зараад л, мөнгөө тоолоод л, ашиг олоод л. Гэвч яг тогоон дотор нь чанагдаж яваа хүмүүс нэг л зовлонг яс махаараа мэдэрдэг. Тэр бол “Хүлээлт”. Монголын бизнесийн орчинд нэг бичигдээгүй хууль үйлчилдэг нь “Дараа төлбөрт нөхцөл” юм.

Та нэг талхны цех ажиллуулдаг, эсвэл гурил нийлүүлдэг Бат гэдэг залуу байна гэж төсөөлье. Та маш сайн гурилтай. Таны гурилыг Монголын хамгийн том үйлдвэр болох “Талх Чихэр” ХК авахыг хүсжээ. Энэ бол баярт мэдээ! Та бөөн баяр болж, хамаг байдгаа шавхан байж 10 сая төгрөгийн гурил бэлдээд, ачааны машиндаа ачаад “Талх Чихэр”-ийн агуулахад буулгалаа.

Таны сэтгэлд “За одоо 10 сая төгрөгтэй боллоо, ажилчдынхаа цалинг тавья, дараагийн буудайгаа захиалъя” гэсэн бодол эргэлдэнэ. Гэтэл нягтлан бодогч нь танд мөнгө биш, нэг цаас өгөв. Тэр цаасан дээр: “Нэхэмжлэх (Invoice): 10 сая төгрөг. Төлбөр төлөх хугацаа: 30 хоногийн дараа” гэж бичжээ.

Бат шоконд орно. Түүний гар дээр 10 саяын бараа байхгүй (аль хэдийн өгчихсөн), мөнгө нь ч байхгүй (30 хоногийн дараа ирнэ). Гэтэл өнөөдөр ажилчид цалингаа нэхнэ, цахилгааны төлбөр нэхэгдэнэ, банкны зээл төлөх хугацаа тулна. Бат цаасан дээрээ “Баян” компани мөртлөө, кассандаа “Хоосон” компани болж хувирлаа. Үүнийг санхүүгийн хэллэгээр “Cash Flow Gap” буюу “Мөнгөн урсгалын тасалдал” гэж нэрлэдэг. Яг л замын түгжрэлд орсон машин шиг, таны мөнгө түгжирчихжээ. Энэ түгжрэл олон жижиг бизнесийг дампууруулдаг.

Яг энэ үед “Супермэн” шиг гарч ирдэг үйлчилгээ бол ББСБ-ын ФАКТОРИНГ (Factoring) юм.

Хоёрдугаар хэсэг: Цаг хугацааны машин буюу Факторингийн мөн чанар

Факторинг гэдэг үгийг сонсохоор их л айхтар, шинжлэх ухааны нэр томьёо шиг санагдаж магадгүй. Гэхдээ энэ нь маш энгийн ойлголт. Товчхондоо бол: “Ирээдүйд орж ирэх мөнгөө, яг одоо бэлэн мөнгө болгох арга” юм. Өөрөөр хэлбэл, та хүлээх шаардлагагүй болно.

Дээрх жишээг үргэлжлүүлье. Бат гунигтай царайлан нөгөө “30 хоногийн дараа мөнгө өгнө” гэсэн цаасаа (Нэхэмжлэхээ) бариад явж байтал замд нь нэг ББСБ тааралдав.

ББСБ-ын ажилтан: “Бат аа, чи яагаад гунигтай байна?”

Бат: “Би ‘Талх Чихэр’-т бараагаа өгчихсөн. Тэд найдвартай том компани л даа. Гэхдээ мөнгийг минь сарын дараа өгнө гэнэ. Надад яг одоо мөнгө хэрэгтэй байна.”

ББСБ: “Аан, тэгвэл би чамд тусалъя. Чи тэр ‘Талх Чихэр’-ээс мөнгө нэхэх эрхтэй цаасаа (Нэхэмжлэхээ) надад зарчих. Би чамд яг одоо мөнгийг чинь өгье.”

Энэ бол Факторинг. ББСБ нь Батын өмнөөс тэр 30 хоногийг хүлээхээр шийдэж байна гэсэн үг.

Гуравдугаар хэсэг: Бодит тооцоолол – Алдагдал уу, Ашиг уу?

Одоо бүгдээрээ яг таны асуултад байсан тоон дээр ажиллаж үзье. Энд нэг л зүйлийг ойлгох хэрэгтэй. ББСБ зүгээр л сайхан сэтгэлээрээ 30 хоног хүлээхгүй нь ойлгомжтой. Тэд мөнгөө түгжиж байгаа учраас шимтгэл авна.

1. Нэхэмжлэх дүн: 10,000,000 төгрөг.

2. Хүлээх хугацаа: 30 хоног.

3. ББСБ-ын шимтгэл: Жишээ нь 5% (500,000 төгрөг).

4. Батын гар дээр очих мөнгө: 9,500,000 төгрөг.

Энд хүмүүс ихэвчлэн ингэж боддог: “Хөөе, би зүгээр байж байгаад 500,000 төгрөгөө алдчихлаа шүү дээ. 30 хоног хүлээвэл бүтэн 10 саяа авах байсан юм.”

Энэ бол энгийн хүний бодол. Харин жинхэнэ бизнесмэн хүн өөрөөр сэтгэдэг. Тэр 9.5 сая төгрөгөөр Бат юу хийж болох вэ?

Тэр дахиад гурил үйлдвэрлэнэ. Тэр гурилаа дахиад өөр газарт, магадгүй зах дээр бэлэн мөнгөөр зарна. Тэр наймаанаасаа 2 сая төгрөгийн ашиг олно.

Тэгэхээр:

• Хэрэв Бат хүлээсэн бол: 30 хоногийн турш юу ч хийхгүй суугаад, сарын эцэст 10 саятай л болно. Ашиг нь тэг зогсолт.

• Хэрэв Факторинг хийсэн бол: 500,000 төгрөгийн зардал гаргасан ч, мөнгөө эргэлдүүлээд дахиад 2,000,000 төгрөгийн ашиг олсон. Цэвэр дүн: 1,500,000 төгрөгийн ашиг нэмэгдсэн.

Тэгэхээр Факторингийн шимтгэл бол “алдагдал” биш, харин бизнесийн хурдасгуурын “Түлш” юм.

Дөрөвдүгээр хэсэг: Факторинг ба Зээл хоёрын асар том ялгаа

Олон хүн Факторингийг зээлтэй андуурдаг. “ББСБ-аас мөнгө авч байгаа юм чинь зээл биз дээ?” гэж асуудаг. Үгүй ээ, энэ бол тэс өөр зүйл. Ялгааг нь графикаар харуулбал:

Энэ хүснэгтээс харахад Факторинг нь барьцаа хөрөнгөгүй, залуу бизнесүүдэд ямар их давуу талтай нь харагдаж байна. Танд байр байхгүй байж болно, гэхдээ танд “Найдвартай харилцагч” (Талх Чихэр, Оюу Толгой, Сүлжээ дэлгүүрүүд гэх мэт) байхад л хангалттай. ББСБ танд биш, таны харилцагчийн нэр хүндэд итгэж мөнгө өгдөг юм.

Тавдугаар хэсэг: Гурвалсан холбоо – Тоглоомын дүрэм

Факторинг дээр гурван тал оролцдог. Үүнийг “Гурвалсан гэрээ” гэж нэрлэх нь бий.

1. Бэлтгэн нийлүүлэгч (Та): Бараагаа өгсөн, мөнгөө нэхэмжилж буй тал.

2. Худалдан авагч (Талх Чихэр): Бараа авсан, төлбөр төлөх үүрэгтэй том компани.

3. Фактор (ББСБ): Мөнгийг урьдчилж олгож буй санхүүгийн байгууллага.

Энд нэг чухал зүйл бий. ББСБ таны нэхэмжлэхийг худалдаж авахын тулд Худалдан авагч тал буюу “Талх Чихэр”-ээс зөвшөөрөл авдаг, эсвэл ядаж мэдэгддэг.

“Сайн байна уу, Талх Чихэр ээ. Танайх Батад 10 саяыг өгөх ёстой юм байна. Бат энэ авлагаа манайд зарчихлаа. Та нар 30 хоногийн дараа мөнгөө Бат руу биш, манай ББСБ-ын данс руу хийгээрэй” гэж тохиролцдог.

Тиймээс Факторинг хийхийн тулд таны харилцагч (Худалдан авагч) нь зах зээл дээр нэр хүндтэй, санхүүгийн сахилга баттай компани байх ёстой. Хэрэв та дампуурах гэж байгаа, найдваргүй компанид бараа нийлүүлсэн бол ББСБ тэр нэхэмжлэхийг тань худалдаж авахгүй. Учир нь ББСБ мөнгөө олж авч чадахгүй шүү дээ.

Зургаадугаар хэсэг: Монголд Факторинг хэнд хэрэгтэй вэ?

Манай улсад энэ үйлчилгээ сүүлийн жилүүдэд маш эрчимтэй хөгжиж байна. Ялангуяа дараах салбаруудад:

• Уул уурхайн ханган нийлүүлэлт: “Оюу Толгой”, “Эрдэнэс Тавантолгой” зэрэг том уурхайнуудад бараа (хувцас, хоол, сэлбэг) нийлүүлдэг компаниуд. Тэдний төлбөр ихэвчлэн 45-60 хоногийн дараа орж ирдэг.

• Сүлжээ дэлгүүрүүд (Supermarkets): Та “Номин”, “И-Март”, “Сансар”-т бараагаа тавьдаг бол мөнгө нь шууд орж ирдэггүйг мэднэ. Сардаа нэг, эсвэл 45 хоногийн дараа тооцоо нийлдэг. Энэ хооронд үйлдвэрлэлээ зогсоохгүйн тулд Факторинг ашигладаг.

• Барилгын салбар: Бетон зуурмаг, арматур нийлүүлэгчид.

• Эмийн салбар: Эмнэлгүүдэд эм нийлүүлдэг компаниуд.

Долдугаар хэсэг: Анхаарах зүйлс – Бүх зүйл гял цал биш

Мэдээж эрсдэл бий. Факторинг хийлгэхдээ анхаарах хоёр төрөл байдаг:

1. Эрсдэлгүй Факторинг (Non-recourse): Хэрэв “Талх Чихэр” дампуураад мөнгөө төлж чадахгүй бол ББСБ хохирлыг үүрнэ. Та мөнгөө аваад мартсан гэсэн үг. Энэ нь маш өндөр хүүтэй байдаг.

2. Эрсдэлтэй Факторинг (Recourse): Энэ нь Монголд хамгийн түгээмэл. Хэрэв 30 хоногийн дараа “Талх Чихэр” мөнгөө төлөхгүй бол ББСБ танаас мөнгөө нэхнэ. “Бид танд итгээд урьдчилаад өгсөн, нөгөөдүүл чинь төлсөнгүй, одоо та төл” гэдэг. Тиймээс та харилцагчаа найдвартай эсэхийг сайн мэдэх хэрэгтэй.

Наймдугаар хэсэг: Дүгнэлт

Факторинг бол бизнесийн ертөнц дэх “Шидэт саваа” биш ч гэлээ, гацсан машиныг шавраас татаж гаргах хүчтэй “Буксир” юм.

Та 10 сая төгрөгийн нэхэмжлэхээ 9.5 саяар зараад 500 мянган төгрөг алдаж байгаа юм биш. Харин та тэр 9.5 саяар бизнесээ тасралтгүй явуулж, ажилчдаа цалинжуулж, зах зээлд байр сууриа алдахгүй байх “Боломж”-ийг худалдаж авч байгаа хэрэг юм.

Хэрэв та бизнес эрхэлдэг бол, эсвэл ирээдүйд бизнес хийх гэж байгаа бол энэ хэрэгслийг заавал санаж яваарай. Банк танд “Үгүй” гэж хэлсэн ч, таны халаасанд байгаа “Нэхэмжлэх” гэдэг цаас үнэ цэнтэй хөрөнгө шүү гэдгийг ББСБ-ын Факторинг танд сануулж байна.

Танд хэрэгтэй нэмэлт алхам:

Та яг одоо өөрийн бизнест, эсвэл танил бизнес эрхлэгчдээ хэдэн төгрөгийн авлага гадуур байгааг тооцоод үзээрэй. Тэр мөнгө өнөөдөр таны дансанд байсан бол та юу хийж чадах байсан бэ? Энэ асуултад хариулснаар та Факторинг танд хэрэгтэй эсэхийг мэдэх болно.