7. Монголын Хөрөнгийн Зах Зээлийн Индекс: MSE-ТОП-20 ба Тэд Хэрхэн Ажилладаг Вэ?

7.1 – Хөрөнгийн Зах Зээлийн Индекс гэж юу вэ?

Хөрөнгийн зах зээлийн индекс нь тухайн улс эсвэл зах зээл дээрх үнэт цаасны ерөнхий төлөв байдлыг илэрхийлдэг статистикийн хэрэгсэл юм. Үүнийг зах зээлийн эрүүл мэндийн “барометр” гэж ойлгож болно.

• Үүрэг: Индекс нь тухайн зах зээл дээрх хамгийн том, хамгийн их арилжаалагддаг хувьцаануудын багц үнийн дундаж өөрчлөлтийг хэмждэг. Индекс өсөж байвал зах зээлийн нийт үнэлгээ өсөж, индекс буурч байвал нийт үнэлгээ буурч байна гэсэн үг.

MSE-ТОП-20 Индекс

Монгол Улсын хувьд хөрөнгийн зах зээлийг төлөөлдөг хамгийн чухал индекс бол Монголын Хөрөнгийн Бирж (МХБ)-ийн MSE-ТОП-20 Индекс юм.

• Зорилго: Энэ индекс нь МХБ дээр бүртгэлтэй компаниудын дундаас зах зээлийн үнэлгээ, хөрвөх чадвар (ликвид) зэрэг шалгууруудаар шилдэг 20 компанийг сонгож, тэдгээрийн үнийн хөдөлгөөнийг хэмждэг.

7.2 – Яагаад Индекс Чухал Вэ?

Индекс нь хөрөнгө оруулагчид болон шийдвэр гаргагчдад дараах хоёр үндсэн шалтгааны улмаас чухал ач холбогдолтой.

1. Зах Зээлийн Хяналт (Barometer)

Индекс нь тухайн улсын эдийн засгийн ерөнхий төлөв байдлын сайн үзүүлэлт болдог. Хэрэв MSE-ТОП-20 байнга өсөж байвал хөрөнгө оруулагчид Монголын эдийн засагт өөдрөгөөр хандаж, хамгийн том компаниудын ирээдүй сайн байна гэсэн үг юм.

2. Үнэлгээний Эталон (Benchmark)

Индекс нь хөрөнгө оруулалтын амжилтыг хэмжих эталон болдог.

Жишээ: Хэрэв таны хөрөнгө оруулалтын багц өнгөрсөн жилд 15% -ийн өсөлттэй байсан ч MSE-ТОП-20 индекс 20% -иар өссөн бол таны багц зах зээлийн дунджаас (эталоноос) муу ажилласан гэсэн үг юм. Хөрөнгө оруулалтын сайн менежерүүд байнга индексийн өгөөжөөс илүү өгөөж гаргахыг зорьдог.

7.3 – MSE-ТОП-20 Индексийн Бүтэц ба Тооцоолол

Индексийг тооцоолох аргачлал нь нэлээд нарийн төвөгтэй байдаг ч, гол зарчим нь:

1. Сонгон Шалгаруулалт

MSE-ТОП-20-д багтах компаниудыг сонгохдоо дараах үндсэн шалгууруудыг хангасан байх ёстой:

• Зах Зээлийн Үнэлгээ (Market Capitalization): Компанийн нийт үнэлгээ том байх.

• Хөрвөх Чадвар (Liquidity): Тухайн хувьцаа өдөр бүр, идэвхтэй арилжаалагдаж байх.

• Нийт Нийлүүлэлт (Free-Float): Олон нийтийн гарт байгаа хувьцааны тоо хэмжээ.

2. Үнэлгээнд Суурилсан Тооцоолол

MSE-ТОП-20 Индекс нь ихэвчлэн зах зээлийн үнэлгээнд суурилсан (Market Cap-Weighted) тооцооллоор хийгддэг. Энэ нь:

• Индексийн нийт өөрчлөлтөд том компаниудын (зах зээлийн үнэлгээ өндөр) хувь нэмэр их байдаг. Жишээлбэл, ‘А’ компанийн хувьцаа 1%-иар өсөх нь ‘Б’ компанийн хувьцаа 1%-иар өссөнөөс индексийн нийт утгыг илүү ихээр өөрчилдөг.

• Индексийн бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг тогтмол хянаж (ихэвчлэн улирал, хагас жилээр), шаардлага хангахгүй бол хасаж, шинэ компани нэмдэг.

7.4 – Хөрөнгө Оруулагчид Индексийг Хэрхэн Ашигладаг Вэ?

Хөрөнгө оруулагчид индекстэй холбоотой хоёр үндсэн аргаар хөрөнгө оруулдаг:

1. Идэвхтэй Менежмент: Хөрөнгө оруулалтын менежер индексээс илүү өгөөж олохыг зорьж, MSE-ТОП-20-д багтдаггүй хувьцааг ч сонгон, худалдаа хийдэг.

2. Идэвхгүй Менежмент (Индексийг Дагагч Сан): Хөрөнгө оруулалтын сангууд (жишээлбэл, Засгийн газрын бонд, Хөгжлийн банкны бонд) индексийн бүтэц, хувийг яг таг хуулбарлан хөрөнгө оруулдаг. Энэ нь Индексийг Дагагч Сан буюу ETF (Exchange Traded Fund – Биржээр Арилжаалагддаг Сан) -ийн хамгийн хялбар хэлбэр юм. Ийм сангийн зорилго нь индексийн өгөөжийг яг таг авах явдал байдаг.

Түлхүүр Ойлголт: Хөрөнгийн зах зээлийн индекс (MSE-ТОП-20) нь зах зээлийн нийт төлөв байдлыг илтгэх барометр бөгөөд хөрөнгө оруулалтын гүйцэтгэлийг хэмжих эталон юм.