3.1 – Зуучлагч гэж хэн бэ?
Хөрөнгийн зах зээл дээрх зуучлагчид нь хөрөнгө оруулагчид болон үнэт цаас гаргагч компаниудыг хооронд нь холбодог үүрэгтэй, чухал байгууллагууд юм. Эдгээр нь Санхүүгийн Зохицуулах Хороо (СЗХ)-ны зөвшөөрөлтэйгээр үйл ажиллагаа явуулдаг бөгөөд хөрөнгийн зах зээлийн зохион байгуулалт, төлбөр тооцоо, гүйлгээний аюулгүй байдлыг хангадаг.
Хэрэв та Монголын Хөрөнгийн Бирж (МХБ)-д хувьцаа худалдаж авахыг хүсвэл зуучлагчгүйгээр хийх боломжгүй.
3.2 – Үндсэн зуучлагчид ба тэдгээрийн үүрэг
1. Брокер / Дилер Компаниуд (Broker / Dealer)
Энэ бол хөрөнгө оруулагчдад МХБ-д нэвтрэх боломжийг олгодог байгууллага юм.
-
Брокерийн үүрэг: Хөрөнгө оруулагчаас худалдах, худалдан авах захиалгыг авч, түүнийг хөрөнгийн бирж дээр гүйцэтгэх. Тэд энэ үйлчилгээнийхээ төлөө шимтгэл авдаг.
-
Дилерийн үүрэг: Өөрийн мөнгөөр арилжаа хийх.
Монголд хөрөнгө оруулагч хувьцаа авахын тулд заавал СЗХ-ноос тусгай зөвшөөрөл авсан Брокер/Дилерийн компанитай гэрээ байгуулдаг.
2. Үнэт Цаасны Төвлөрсөн Хадгаламжийн Төв (ҮЦТХТ)
Хөрөнгийн зах зээл дээрх гүйлгээ нь дижитал хэлбэрт шилжсэн бөгөөд ҮЦТХТ нь үнэт цаасыг цахим хэлбэрээр хадгалах, өмчлөлийг бүртгэх гол үүргийг гүйцэтгэдэг.
-
ҮЦТХТ-ийн үүрэг: Таны эзэмшиж буй бүх үнэт цаасыг (хувьцаа, бонд) нэгдсэн санд бүртгэж, хяналт тавих. Энэ нь таны үнэт цаасны аюулгүй байдлыг хангадаг “цахим түгжээ” юм.
-
Төлбөр Тооцоо: Арилжааны үр дүнд үүссэн үнэт цаасны шилжилт, мөнгөн хөрөнгийн тооцоог хийх үйл явцыг зохион байгуулах.
3. Төлбөр Тооцоо Клиринг Байгууллага (Clearing House)
Энэ байгууллага нь хөрөнгийн зах зээлийн хамгийн чухал хэсэг бөгөөд арилжааны эрсдэлийг хүлээж, төлбөр тооцоог баталгаажуулдаг.
-
Үүрэг: Худалдагч болон худалдан авагчийн хоорондох гүйлгээг баталгаажуулах. Хэрэв брокер дампуурвал эсвэл гүйлгээний аль нэг тал үүргээ биелүүлэхгүй бол клиринг байгууллага хөрөнгө оруулагчийг хамгаалж, гүйлгээг дуусгах үүргийг хүлээдэг.
4. Андеррайтер / Хөрөнгө Оруулалтын Банк (Underwriter / Merchant Banker)
Компаниуд анх удаа олон нийтэд хувьцаа (IPO) эсвэл бонд гаргах үед энэ зуучлагч шаардлагатай болдог.
-
Үүрэг: Үнэт цаас гаргагч компанид хөрөнгө босгох үйл явцыг удирдах (жишээлбэл, хувьцааны үнийг тодорхойлох, зах зээлд борлуулах). Андеррайтер нь ихэвчлэн гаргасан үнэт цаасыг бүрэн борлуулах баталгаа өгдөг.
5. Хувьцаа Эзэмшигчдийн Бүртгэлийн Үйлчилгээний Компани (RTA)
Үнэт цаас гаргагч компаниудын хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийг хөтөлдөг этгээд.
-
Үүрэг: Компанийн хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийг шинэчлэх, ногдол ашиг олгох, нэмэлт хувьцаа гаргах зэрэг корпорацийн үйл ажиллагааг зохицуулах.
Түлхүүр Ойлголт
Хөрөнгийн зах зээлийн бүх зуучлагчид нь хөрөнгө оруулагчид үр ашигтай, аюулгүйгээр арилжаа хийх нөхцөлийг бүрдүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. СЗХ эдгээр бүх зуучлагчдын үйл ажиллагааг хянаж, хууль тогтоомжийн дагуу ажиллахыг шаарддаг.
Та дараагийн бүлэг болох “Анхдагч Зах Зээл (IPO)”-ийн талаарх мэдээллийг Монгол нөхцөлд тохируулан орчуулахыг хүсэж байна уу?
