Та ажилд орохдоо “CV” буюу намтараа өгдөг шиг, банкинд очих үед таны “Санхүүгийн намтар”-ыг шалгадаг. Үүнийг Зээлийн түүх гэж нэрлэдэг. Таны хэзээ, хаанаас, хэдэн төгрөг зээлсэн, түүнийгээ цагтаа төлсөн үү эсвэл хоцроосон уу гэдэг бүх мэдээлэл Монголбанкны дэргэдэх Зээлийн Мэдээллийн Сан (ЗМС)-д алдалгүй бүртгэгдэж байдаг. Энэ бол таны санхүүгийн сахилга батыг харуулах толь юм.
1. “Хар жагсаалт” гэж байдаг уу?
Монголчуудын дунд “Би хар жагсаалтад орчихсон” гэж ярих нь түгээмэл. Гэвч албан ёсны хууль эрх зүйн нэр томьёонд “Хар жагсаалт” гэж ойлголт байхгүй. Харин таны зээл төлөлтийн байдлаас хамааран танд Зээлийн зэрэглэл тогтоодог. Монголбанкны журмын дагуу зээлийг дараах үндсэн ангилалд хуваадаг:
-
Хэвийн (A): Зээлээ гэрээний хугацаанд нь, эсвэл 15 хүртэлх хоног хоцроож төлсөн. (Та бол “Сайн зээлдэгч”).
-
Анхаарал хандуулах (B): Зээлээ 90 хүртэл хоног (3 сар хүртэл) хоцроосон. Энэ бол анхааруулах шар гэрэл юм.
-
Чанаргүй (C, D, E): Зээлээ 91 болон түүнээс дээш хоног хоцроосон. Яг үүнийг л хүмүүс “Хар жагсаалт” гэж нэрлээд байдаг. Хэрэв та нэгэнт энэ ангилалд орсон бол та “Эрсдэлтэй зээлдэгч” гэж тооцогдоно.
2. Зээлийн түүх муудахын хор уршиг
Таны зээлийн түүх муудсанаар (“Хар жагсаалт”-д орсноор) дараах бодит хохирлууд учирна:
-
Ипотекийн зээл хаагдана: Та хичнээн өндөр цалинтай байсан ч, зээлийн түүх муу бол 6% эсвэл 8%-ийн хөнгөлөлттэй орон сууцны зээлд хамрагдах боломжгүй болно.
-
Лизинг авах боломжгүй: Цахилгаан бараа, гар утас лизингээр авах хүсэлтийг ихэнх дэлгүүр, банкууд татгалзана.
-
Бизнесийн боломж хязгаарлагдана: Ирээдүйд бизнес хийхэд хөрөнгө оруулалт, зээл авахад маш хүндрэлтэй болно.
-
Нэр хүнд: Зарим томоохон байгууллагууд ажилд авахдаа ажилтны зээлийн түүхийг шалгадаг болсон (Санхүүгийн сахилга баттай эсэхийг нь харах гэж).
3. Зээлийн түүхээ хэрхэн шалгах вэ?
Та өөрийн зээлийн түүх, зэрэглэлээ мэдэхгүй байна уу? Үүнийг шалгах маш амархан бөгөөд үнэ төлбөргүй (жилд нэг удаа) юм.
-
E-Mongolia: “Зээлийн мэдээллийн лавлагаа” гэж хайгаад шууд харах боломжтой.
-
Банкны аппликэйшн: Ихэнх банкны апп (жишээ нь, MonPay, Khan Bank) дээр “Зээлийн мэдээлэл” цэс байдаг.
-
Зээлийн мэдээллийн сангийн цахим хуудас: burtgel.mongolbank.mn сайтаар орж шалгаж болно.
4. “Зээлийн түүх цэвэрлэж өгнө” гэдэг залилан
Facebook болон зараар “Хар жагсаалтаас гаргаж өгнө”, “Зээлийн түүх цэвэрлэнэ” гэсэн зарууд их явдаг. Энэ бол 100% залилан юм. Монголбанкны мэдээллийн сан дахь түүхийг хэн ч мөнгө төлөөд, эсвэл хакердаж устгаж чадахгүй.
Түүхээ засах цорын ганц арга: Хэрэв та “Чанаргүй” зээлдэгч болсон бол өрөө бүрэн төлж барагдуулах ёстой. Өрөө төлж дууссан өдрөөс хойш таны статус “Төлөгдсөн чанаргүй” гэж өөрчлөгдөнө. Гэвч таны тэрхүү “алдаа гаргаж байсан түүх” мэдээллийн санд 6 жилийн турш хадгалагддаг. Энэ 6 жилийн хугацаанд та дахин зээл авч, түүнийгээ цаг тухайд нь төлж, “сайн түүх”-ийг шинээр бүтээснээр аажмаар зэрэглэлээ сайжруулах боломжтой. Өөр товч зам байхгүй.
Дүгнэлт: Зээлийн түүх бол таны санхүүгийн нүүр царай юм. 50,000 төгрөгийн “апп зээл”-ийг мартсанаас болж ирээдүйд 100 сая төгрөгийн байрны зээл авах боломжоо хаах нь дэндүү харамсалтай. Тиймээс бага гэлтгүй зээлээ цагт нь төлж, санхүүгийн толио үргэлж цэвэр байлгаарай.
📚 Ашигласан эх сурвалж ба Хэрэгцээт линкүүд
-
Монголбанк – Зээлийн мэдээллийн сан: Зээлийн мэдээллийн сангийн үйл ажиллагааны журам, ангиллын талаарх албан ёсны мэдээлэл.
-
E-Mongolia – Лавлагаа: Иргэд өөрийн зээлийн түүхээ шалгах төрийн үйлчилгээний портал.
-
Линк: https://e-mongolia.mn/ (Үйлчилгээ > Санхүү > Зээлийн мэдээллийн лавлагаа)
-
-
Investopedia – Credit Score: Зээлийн оноо, түүх яагаад чухал болох тухай олон улсын нийтлэг ойлголт.
