1. Яагаад хөрөнгө оруулалт хийдэг вэ

Хөрөнгө оруулах хэрэгцээ шаардлага

 1.1 – Би яагаад хөрөнгө оруулалт хийх ёстой вэ?

Энэ асуултад хариулахаас өмнө, хэрэв хүн хөрөнгө оруулалт хийхгүй бол юу болохыг хамтдаа төсөөлцгөөе. Таныг сард 50,000 нэгж (ж.нь: төгрөг) орлого олдог гэж бодъё. Үүний 30,000-ыг байр, хоол, унаа, хувцас, эмчилгээ зэрэг өдөр тутмын хэрэгцээндээ зарцуулдаг. Үлдсэн 20,000 нь таны сарын илүүдэл буюу хуримтлал болно.

Энгийн байлгах үүднээс татварын нөлөөг түр орхиё. Мөн нөхцөл байдлыг тодорхой харуулахын тулд дараах хэдэн таамаглалыг дэвшүүлье:

1. Ажил олгогч тань жил бүр цалинг тань 10%-иар нэмдэг.
2. Амьжиргааны зардал жил бүр 8%-иар өсдөг (Инфляц).
3. Та одоо 30 настай бөгөөд 50 насандаа тэтгэвэрт гарахаар төлөвлөж байна (20 жил ажиллана).
4. Тэтгэвэрт гарсныхаа дараа дахин ажил хийхгүй.
5. Таны зардал тогтмол, өөр гэнэтийн зардал гарахгүй гэж үзнэ.
6. Сар бүр үлдэж буй 20,000 мөнгөө та зүгээр л бэлнээр нь хадгалдаг (өсгөхгүй).

Эдгээр нөхцөлөөр тооцож үзвэл 20 жилийн дараах дүр зураг тун бүрхэг харагдана.

• Та 20 жил шаргуу хөдөлмөрлөөд ойролцоогоор 1.7 сая/тэрбум (жишээ дүн) хэмжээний хуримтлал үүсгэнэ.
• Зардал тань тогтмол байсан тул та амьдралын хэв маягаа огт дээшлүүлээгүй, магадгүй байр, машин авах, аялах зэрэг мөрөөдлөө хойш нь тавьсан байж мэднэ.
• Хамгийн аюултай нь, тэтгэвэрт гарсны дараа ч зардал жил бүр 8%-иар өссөөр байх тул таны цуглуулсан мөнгө ердөө 8 жил амьдрахад л хүрэлцэнэ.
• Тэгвэл 8 жилийн дараа мөнгө дуусахад та яах вэ? Үлдсэн амьдралаа хэрхэн санхүүжүүлэх вэ?

Харин одоо мөнгөө зүгээр хадгалахын оронд жилийн 12%-ийн өгөөжтэй хөрөнгө оруулалтын хэрэгсэлд хийсэн гэж төсөөлье.

• Эхний жилд хадгалсан 240,000 мөнгөө 12%-ийн хүүтэйгээр 20 жил (эхний жилийн эцэст хийсэн гэвэл 19 жил) байршуулахад хүүгийн хүүгээр өссөөр асар их зөрүү гарна.
• Тооцооллоос үзэхэд, зүгээр мөнгөө цуглуулсан хүний хуримтлал 1.7 нэгж байхад, хөрөнгө оруулалт хийсэн хүнийх 4.26 нэгж болж өссөн байна. Энэ нь 2.4 дахин их дүн юм.
• Хөрөнгө оруулалт хийснээр та тэтгэвэрт гарсны дараах амьдралдаа санаа зовох зүйлгүй, хамаагүй бат бөх суурьтай болж байна.

Тэгэхээр, яагаад хөрөнгө оруулах ёстой вэ?

1. Инфляцтай тэмцэх: Амьжиргааны өртөг буюу бараа бүтээгдэхүүний үнэ байнга өсөж байдаг. Хөрөнгө оруулалт хийснээр та мөнгөнийхөө үнэ цэнийг хадгалж, инфляцыг сөрөн зогсох боломжтой.
2. Баялаг бүтээх: Хөрөнгө оруулалт хийснээр та тодорхой хугацааны эцэст илүү их хэмжээний мөнгөн хуримтлалтай болно. Энэ нь хүүхдийн боловсрол, хурим найр, байр авах эсвэл тэтгэвэртээ зориулахад хэрэг болно.
3. Илүү сайхан амьдрал: Санхүүгийн зорилго, мөрөөдлөө биелүүлэхэд тусална.

1.2 – Хаана хөрөнгө оруулах вэ?

Хөрөнгө оруулах шийдвэр гаргасны дараа “Хаана хийх вэ?”, “Ямар өгөөж хүлээх вэ?” гэсэн асуултууд гарч ирнэ. Хүн бүрийн эрсдэл даах чадвар өөр өөр байдаг тул өөрт тохирсон “Хөрөнгийн ангилал”-ыг сонгох хэрэгтэй.

Гол хөрөнгийн ангиллууд:

1. Тогтмол өгөөжтэй хэрэгсэл (Fixed Income):
   • Энэ нь таны үндсэн мөнгө харьцангуй аюулгүй хадгалагддаг төрөл юм. Банк эсвэл байгууллага таны мөнгөнд хүү төлнө.
   • Жишээ нь: Банкны хугацаатай хадгаламж, Засгийн газрын бонд, Компанийн бонд.
   • Өгөөж: Эрсдэл бага тул өгөөж нь дундаж байна (Жнь: 5-10%). Засгийн газрын бонд хамгийн найдвартай бол компанийн бонд дампуурах эрсдэлтэй тул өгөөж нь арай өндөр байдаг.
2. Хувьцаа (Equity):
   • Хөрөнгийн бирж дээр бүртгэлтэй компаниудын хувьцааг худалдаж авах.
   • Энд үндсэн мөнгөний баталгаа байхгүй. Ханш унаж ч болно. Гэхдээ эрсдэлээ дагаад өгөөж нь өндөр байх боломжтой.
   • Урт хугацаандаа (10-15 жил) хувьцааны зах зээл инфляцыг давсан өндөр өгөөж (ж.нь: жилийн 12-20%) өгөх хандлагатай байдаг.
3. Үл хөдлөх хөрөнгө (Real Estate):
   • Газар, орон сууц, оффис худалдаж авах, зарах.
   • Орлого нь түрээс болон үнийн өсөлтөөс бүрдэнэ. Гэхдээ их хэмжээний бэлэн мөнгө шаарддаг, хууль эрх зүйн бичиг баримт бүрдүүлэх ажиллагаа ихтэй. Мөн хүссэн үедээ хурдан зарж мөнгө болгоход хэцүү (хөрвөх чадвар сул).
4. Таваар (Commodities – Алт, мөнгө):
   • Алт, мөнгө нь урт хугацаандаа үнэ цэнээ хадгалах хэрэгсэл болдог.
   • Гоёл чимэглэл, ETF (биржийн сан) эсвэл алтны бонд хэлбэрээр хөрөнгө оруулж болно.

Тэгвэл алийг нь сонгох вэ? Хэрэв та өмнөх жишээн дээрх шиг 20 жилээр хөрөнгө оруулна гэвэл:

• Хадгаламж/Бонд (9% өгөөжтэй гэвэл): Хуримтлал 3.3 дахин өснө.
• Алт (8% өгөөжтэй гэвэл): Хуримтлал 3.09 дахин өснө.
• Хувьцаа (15% өгөөжтэй гэвэл): Хуримтлал 5.4 дахин өсөх боломжтой.

Хувьцаа нь урт хугацаанд хамгийн өндөр өгөөж өгдөг. Гэхдээ бүх өндгөө нэг сагсанд хийж болохгүй. Залуу хүн эрсдэл даах чадвартай тул мөнгөнийхөө 60%-ийг хувьцаанд, 20%-ийг алтанд, 20%-ийг бондод хийж болно. Харин тэтгэврийн насныхан эрсдэл багатайгаар буюу 80%-ийг хадгаламж/бондод байршуулах нь зөв. Үүнийг “Хөрөнгийн төрөлжүүлэлт” (Asset Allocation) гэнэ.

Тэмдэглэл: Криптовалют нь зохицуулалтгүй, эрсдэл хэт өндөр тул энд албан ёсны хөрөнгийн ангилалд тооцсонгүй.

1.3 – Хөрөнгө оруулахаас өмнө анхаарах зүйлс

• Эрсдэл ба Өгөөж хоёр хамт явдаг: Өндөр өгөөж хүсвэл өндөр эрсдэл үүрэх хэрэгтэй болно. Бага эрсдэл нь бага өгөөж л авчирна.
• Инфляцын нөлөө: Хэрэв банк 9%-ийн хүү өгч байхад инфляц 10% байвал та бодит байдал дээр жилд 1%-ийн алдагдал хүлээж байна гэсэн үг.
• Хөрвөх чадвар: Байр, газар гэх мэт хөрөнгө оруулалтыг хүссэн үедээ мөнгө болгоход хэцүү байдгийг санаарай.

Дүгнэлт:

1. Санхүүгийн ирээдүйгээ баталгаатай болгохын тулд хөрөнгө оруулах зайлшгүй шаардлагатай.
2. Өгөөжийн хувь хэмжээ бага зэрэг өөрчлөгдөхөд л эцсийн дүнд гарах мөнгөн дүнд асар их зөрүү үүсдэг.
3. Өөрийн эрсдэл даах чадварт тохирсон хэрэгслийг сонго.
4. Урт хугацаанд инфляцыг ялахын тулд хувьцааг багцдаа оруулах нь зүйтэй.
5. Хөрөнгөө төрөл бүрийн хэрэгсэлд тараан байршуулж (төрөлжүүлж) эрсдэлээ удирдаарай.