Санхүүгийн ертөнцөд хамгийн чухал, хамгийн суурь ойлголт бол “Мөнгөний цаг хугацааны үнэ цэнэ” юм. Хэрэв та энэ зарчмыг гүн гүнзгий ойлгож чадвал банкны зээл, хадгаламж, хөрөнгө оруулалт болон инфляци зэрэг эдийн засгийн бүхий л харилцааны мөн чанарыг төвөггүй ухаарах болно. Энэхүү ойлголтыг тайлбарлахын тулд нэгэн энгийн асуултаар эхэлье: Хэрэв би танд “Өнөөдөр 10 сая төгрөг бэлнээр өгөх үү, эсвэл яг жилийн дараа 10 сая төгрөг өгөх үү?” гэсэн сонголтыг санал болговол та алийг нь сонгох вэ?
Мэдээж хэрэг, та болон өөр хэн ч байсан “Өнөөдөр авъя” гэж хариулах нь дамжиггүй. Гэхдээ яагаад? Бидний зөн совин “одоо”-г сонгож байгаа ч, цаана нь эдийн засгийн маш нарийн гурван шалтгаан нуугдаж байдаг бөгөөд үүнийг бид мөнгөний цаг хугацааны үнэ цэнэ гэж нэрлэдэг юм.
Нэгдүгээр шалтгаан бол Мөнгөний өсөх боломж буюу алдагдсан боломжийн өртөг юм. Хэрэв та өнөөдөр 10 сая төгрөгөө авчихвал, түүнийгээ зүгээр хадгалахгүй нь лавтай. Монгол Улсад арилжааны банкны хадгаламжийн хүү дунджаар жилийн 12% байдаг гэж тооцъё. Та өнөөдөр авсан мөнгөө банкинд хийхэд л жилийн дараа таны мөнгө 11 сая 200 мянган төгрөг болж өсөх болно. Тэгэхээр жилийн дараа авах 10 сая төгрөгтэй харьцуулахад та өнөөдөр авснаараа 1 сая 200 мянган төгрөгийн ашиг хийх боломжтой байна. Энэ утгаараа мөнгө бол цаг хугацаа өнгөрөх тусам өсөж үржих чадвартай “амьд” хөрөнгө тул өнөөдрийн мөнгө ирээдүйнхээс ямагт үнэтэй байдаг.
Хоёрдугаар шалтгаан бол бидний хамгийн сайн мэддэг дайсан болох Инфляци буюу худалдан авах чадварын бууралт юм. Монголчууд бид үнийн өсөлтийг өдөр тутмын амьдрал дээрээ байнга мэдэрдэг. Таван жилийн өмнө 20,000 төгрөгөөр дүүрэн тор хүнс авдаг байсан бол өнөөдөр тэр мөнгөөрөө талх, сүү, хэдхэн ширхэг ногоо л авч хүрдэг болсон шүү дээ. Яг үүнтэй адил, хэрэв та мөнгөө жилийн дараа авахаар хүлээвэл тэр үед таны 10 сая төгрөгөөр авч болох байрны метр квадрат, эсвэл машины үнэ өнөөдрийнхөөс өссөн байх магадлал маш өндөр. Өөрөөр хэлбэл, мөнгөн дүн нь хэвээрээ боловч түүний худалдан авах бодит хүч нь цаг хугацааны явцад “шавхагдаж” байдаг тул мөнгийг аль болох эрт ашиглах нь ашигтай байдаг.
Гуравдугаар шалтгаан бол Ирээдүйн тодорхойгүй байдал буюу эрсдэл юм. “Мал нь ирэхээр, мах нь ирнэ” гэж манай ардын зүйр үг байдаг. Ирээдүйд мөнгө өгнө гэсэн амлалт хичнээн найдвартай байлаа ч амьдралд юу ч тохиолдож болно. Амлалт өгсөн хүн, эсвэл байгууллага дампуурах, санхүүгийн чадваргүй болох, эсвэл гэнэтийн давагдашгүй хүчин зүйл тохиолдох эрсдэл үргэлж бий. Тиймээс гар дээрээ бэлэн авсан мөнгө нь ирээдүйн ямар ч сайхан амлалтаас илүү үнэ цэнэтэй, илүү баталгаатай байдаг.
Эдгээр шалтгааныг нэгтгэж дүгнэвэл, мөнгөний цаг хугацааны үнэ цэнэ гэдэг нь зүгээр нэг онол биш, харин бидний өдөр тутмын шийдвэр гаргалтад нөлөөлдөг гол хүчин зүйл юм. Банк танд зээл өгөхдөө хүү нэхдэг шалтгаан нь ч үүнтэй холбоотой. Банк өөрт байгаа мөнгөө (өнөөдрийн үнэ цэнэ) танд ашиглуулж, оронд нь ирээдүйд мөнгөө буцааж авахдаа инфляци, алдагдсан боломж болон эрсдэлээ нөхөхийн тулд “Хүү” гэдэг төлбөрыг авч байгаа хэрэг юм. Энэхүү зарчмыг ойлгосноор та мөнгөө зүгээр хадгалах биш, яагаад заавал хөрөнгө оруулалт хийж, цаг хугацаатай уралдуулан өсгөх ёстойг ухаарах болно.
📚 Ашигласан эх сурвалж ба Хэрэгцээт линкүүд
Энэхүү сэдвийг бичихэд олон улсын санхүүгийн боловсролын стандартууд болон Монголын эдийн засгийн суурь ойлголтуудыг ашигласан болно. Уншигчид дараах линкүүдээр орж мэдлэгээ гүнзгийрүүлэх боломжтой:
-
Investopedia – Time Value of Money (TVM): Мөнгөний цаг хугацааны үнэ цэнийн томьёо, тооцоолол болон жишээнүүдийг багтаасан дэлгэрэнгүй тайлбар.
-
Khan Academy – Time Value of Money: Энэ сэдвийг маш энгийнээр, дүрслэлтэй тайлбарласан видео хичээлүүд (Англи хэл дээр боловч ойлгоход хялбар).
-
Монголбанк – Инфляцийн тайлан: Монголд мөнгөний үнэ цэнэ хэрхэн өөрчлөгдөж байгааг бодит тоон дээр харах албан ёсны эх сурвалж.
-
1212.mn – Хэрэглээний үнийн индекс: Үндэсний Статистикийн Хорооноос гаргадаг бараа бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийн түүхэн мэдээлэл.
-
Линк: https://1212.mn/
-
