Мөнгөний тухай ярихад ихэнх хүмүүс түүнийг зөвхөн тооцоо бодох, төлбөр төлөх, эсвэл баяжих хүсэлтэй холбон ойлгох нь түгээмэл байдаг. Гэвч мөнгөний жинхэнэ үнэ цэнэ нь банкны дансан дахь тоонуудын хэмжээнд бус, харин таны амьдралын чанарт хэрхэн нөлөөлж байгаад оршдог юм. Мөнгийг зөвхөн хэрэглээний хэрэгсэл гэж харахаас илүүтэйгээр, түүнийг амьдралынхаа зорилго, мөрөөдөлд хүрэх гүүр, эрх чөлөөг олгогч хүч гэж ойлгох нь санхүүгийн боловсролын хамгийн чухал сэтгэлгээний өөрчлөлт билээ.
Мөнгөний дараагийн чухал үүрэг бол аюулгүй байдал ба сэтгэл санааны амар амгалан юм. Амьдралд бидний төсөөлөөгүй гэнэтийн зүйлс тохиолдох магадлал үргэлж байдаг. Гэнэт өвдөх, машин эвдрэх, эсвэл ажлын байраа алдах зэрэг эрсдэл тулгарахад хуримтлалтай хүн сэтгэл зүйн хувьд хямралд ордоггүй, учир нь түүнд тулгарсан асуудлыг шийдвэрлэх “санхүүгийн дэр” байдаг. Судалгаагаар санхүүгийн стресс нь гэр бүлийн маргаан, салалт, эрүүл мэндийн асуудлуудын тэргүүлэх шалтгаан болдог нь тогтоогдсон байдаг. Тиймээс мөнгийг зөв удирдаж, хуримтлал үүсгэх нь зөвхөн эдийн засгийн асуудал биш, харин таны болон таны гэр бүлийн эрүүл мэнд, халуун дулаан уур амьсгалыг хамгаалж буй хэрэг юм.
Эцэст нь, мөнгө нь хайртай хүмүүсээ халамжлах, нийгэмдээ хувь нэмэр оруулах боломжийг нэмэгдүүлдэг. Монгол хүмүүсийн хувьд үр хүүхдээ сайн боловсролтой болгох, аав ээжийгээ ачлах, өөрийн гэсэн тохилог орон гэртэй болох нь амьдралын хамгийн том зорилгуудын нэг байдаг. Мөнгө нь энэхүү зорилгыг бодит болгох хэрэгсэл юм. Та хангалттай хөрөнгөтэй болсноор зөвхөн өөрийн гэр бүлээр хязгаарлагдахгүй, бусдад туслах, сайн үйлсийн аянд нэгдэх, нийгэмдээ эерэг өөрчлөлт авчрах төслүүдийг санхүүжүүлэх боломжтой болно. Иймд мөнгө бол муу зүйл биш, харин түүнийг хэний гарт, ямар зорилгоор ашиглаж байгаагаас шалтгаалан сайн сайхныг бүтээгч хүчирхэг хэрэгсэл болдог гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Санхүүгийн боловсрол эзэмшинэ гэдэг нь эцсийн дүндээ мөнгөний боол болох бус, мөнгийг өөрийнхөө болон бусдын сайн сайхны төлөө ажиллуулж сурах ухаан юм.
Эх сурвалж ба Санал болгох материалууд
Энэхүү сэдэв нь санхүүгийн сэтгэл зүй (Financial Psychology) болон хувь хүний хөгжлийн онолууд дээр суурилсан болно. Уншигчдад илүү гүнзгий ойлголт өгөхийн тулд дараах эх сурвалжуудыг ашигласан ба тэдгээртэй уншиж танилцахыг санал болгож байна. Үүнд:
1. Санхүүгийн боловсролын олон улсын стандарт (OECD): Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллага (OECD)-аас гаргасан санхүүгийн боловсролын тодорхойлолтод “Санхүүгийн сайн сайхан байдал” (Financial Well-being) гэдэг нь ирээдүйнхээ төлөө санаа зовохгүй байх, сонголт хийх эрх чөлөөтэй байхыг хэлнэ гэж тодорхойлсон байдаг.
-
Линк: https://www.oecd.org/financial/education/ (OECD Financial Education and Consumer Protection)
2. “Мөнгөний сэтгэл зүй” ном (Morgan Housel – The Psychology of Money): Энэхүү ном нь мөнгө гэдэг нь математик тооцоо гэхээсээ илүү хүний сэтгэл хөдлөл, аюулгүй байдлын мэдрэмжтэй хэрхэн холбогддог тухай орчин үеийн хамгийн алдартай бүтээл юм. Монгол хэл дээр орчуулагдан гарсан тул уншигчдад санал болгоход тохиромжтой.
-
Эх сурвалж: GoodReads – The Psychology of Money
-
Линк: https://www.goodreads.com/book/show/41881472-the-psychology-of-money
3. Маслоугийн хүний хэрэгцээний шатлал (Maslow’s Hierarchy of Needs): Сэтгэл зүйн энэхүү алдартай онолыг санхүүгийн контекстэд буулгаж, суурь хэрэгцээ (хоол, байр) хангагдсаны дараа хүн аюулгүй байдал, улмаар өөрийгөө хөгжүүлэх боломжтой болдог тухай тайлбарлахад ашиглав.
-
Эх сурвалж: Simply Psychology – Maslow’s Hierarchy of Needs
Эдгээр эх сурвалжууд нь “мөнгө бол зөвхөн төлбөрийн хэрэгсэл” гэсэн явцуу ойлголтыг задалж, амьдралын чанарт нөлөөлөх өргөн хүрээний ач холбогдлыг нотлоход тусална.
