ХӨРӨНГИЙН ЗАХ ЗЭЭЛИЙН “АЛТАН ТҮЛХҮҮР”: ҮНЭТ ЦААСНЫ ДАНС НЭЭЛГЭХЭД ТАНД ЮУ ХЭРЭГТЭЙ ВЭ? (Хөрөнгө оруулагчийн шалгах хуудас)

Оршил: Батын эргэлзээ ба Анхны алхам

Бидний танил Бат өмнөх бүлгүүдээр хөрөнгийн зах зээл гэж юу болох, Брокер гэж хэн болох, Үнэт Цаасны Төвлөрсөн Хадгаламжийн Төв (ҮЦТХТ) гэж ямар чухал газар болохыг ойлгож авсан. Тэр одоо “АПУ”, “Хаан Банк”-ны хувьцааг авч, ирээдүйдээ хөрөнгө оруулах хүсэлдээ шатаж байна. Түүний утсан дээр арилжааны гоё аппликейшн суулгачихсан, дансанд нь цалингаасаа илүүчилсэн 100,000 төгрөг бэлэн байна.

Гэвч тэр нэг зүйл дээр гацчихав. Аппликейшн түүнээс “Бүртгүүлэх” товчийг дарсны дараа хэд хэдэн бичиг баримт, мэдээлэл нэхэж эхлэв. Бат сандарлаа. “Пөөх, иргэний үнэмлэхний зураг гэнэ үү? Банкны данс гэнэ үү? Энэ чинь яагаад ийм олон юм нэхээд байгаа юм бэ? Би буруу юм хийгээд байгаа юм биш биз?”

Та ч гэсэн Бат шиг эргэлзэж байсан уу? Олон хүн яг энэ “Бичиг баримтын бүрдүүлэлт” гэдэг шатан дээрээс залхуураад, эсвэл айгаад буцдаг. Гэтэл үнэндээ энэ бол таныг хамгаалах хамгийн чухал процесс юм.

Өнөөдөр бид Үнэт цаасны данс (CSD Account) нээлгэхэд яг юу хэрэгтэй, яагаад хэрэгтэй, юуг анхаарах ёстойг нэгбүрчлэн тайлбарласан “Хөрөнгө оруулагчийн Шалгах Хуудас” (Checklist)-ыг танилцуулъя. Энэ жагсаалтыг гартаа барьсан байхад танд ямар ч саад учрахгүй.

НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ: ЯАГААД “БИЧИГ БАРИМТ” ИЙМ ЧУХАЛ ВЭ? (KYC ОЙЛГОЛТ)

Бид шалгах хуудас руугаа орохоос өмнө нэг зүйлийг тохиролцъё. Брокерын компани танаас олон юм нэхээд байгаа нь таныг залхаах гэсэн хэрэг биш юм. Энэ бол олон улсын стандарт болох KYC (Know Your Customer) буюу “Харилцагчаа Тань” гэдэг дүрэм юм.

Хөрөнгийн зах зээл дээр мөнгө угаах, терроризмыг санхүүжүүлэх, эсвэл хулгайн мөнгөөр гүйлгээ хийхээс сэргийлэхийн тулд санхүүгийн байгууллагууд “Энэ мөнгөний эзэн нь яг хэн бэ?” гэдгийг 100% баталгаажуулах үүрэгтэй байдаг.

Мөн хамгийн чухал нь: Таны хөрөнгийг хамгаалах. Таны худалдаж авсан хувьцаа ҮЦТХТ дээр зөвхөн ТАНЫ нэр дээр, ТАНЫ регистрийн дугаараар бүртгэгдэнэ. Хэрэв бичиг баримт дутуу, эсвэл зөрүүтэй байвал ирээдүйд та “Энэ миний хувьцаа мөн” гэдгээ нотолж чадахгүйд хүрнэ. Тиймээс энэ шалгах хуудас бол таны өмчийн гэрчилгээг бичих “Бэх” нь юм шүү.

ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ: ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАГЧИЙН ШАЛГАХ ХУУДАС (CHECKLIST)

За ингээд танд бэлдэх ёстой зүйлсийн жагсаалтыг дэлгэрэнгүй хүргэж байна. Та данс нээхээр очихдоо (эсвэл утсаараа нээхдээ) эдгээрийг ширээн дээрээ бэлэн тавьсан байх хэрэгтэй.

1. Иргэний Үнэмлэх (Хамгийн чухал баримт)

Энэ бол мэдээжийн хэрэг мэт санагдавч, хүмүүс энд хамгийн их алддаг.

• Шаардлага: Монгол Улсын иргэний хүчин төгөлдөр үнэмлэх.

• Анхаарах зүйлс:

  • Хугацаа: Үнэмлэхний тань хугацаа дуусаагүй биз? Хэрэв хугацаа нь дууссан бол систем (E-Mongolia-тай холбогдсон брокерын апп) таныг автоматаар таниад, “Хүчингүй бичиг баримт” гээд буцаана.

  • Бүрэн бүтэн байдал: Хэрэв та биеэр очиж бүртгүүлэх гэж байгаа бол үнэмлэх тань хугархай, зураг нь бүдгэрсэн байж болохгүй.

  • Цахим үнэмлэх: Орчин үед заавал хуванцар үнэмлэхээ барьж гүйх шаардлагагүй болсон. Хэрэв та E-Mongolia ашигладаг бол дижитал үнэмлэхээ ашиглаж болно. Гэхдээ зарим хуучинсаг брокерууд эх хувийг нь шаардаж магадгүй тул биедээ авч явсан нь дээр.

Яагаад хэрэгтэй вэ? ҮЦТХТ дээрх “Төвлөрсөн данс” нь таны Регистрийн дугаар дээр суурилж нээгддэг. Таны нэр давхцаж болно (Монголд “Бат-Эрдэнэ” гэдэг нэр маш олон), гэхдээ регистрийн дугаар хэзээ ч давхцахгүй. Энэ бол таны “Санхүүгийн ДНХ” юм.

2. Банкны дансны мэдээлэл (Мөнгөний суваг)

Хөрөнгийн бирж дээр бэлэн мөнгөөр (цаасан мөнгөөр) гүйлгээ хийдэггүй. Бүх зүйл банкаар дамжина.

• Шаардлага: Монгол Улсын арилжааны аль нэг банканд (Хаан, Голомт, ХХБ, Төрийн банк г.м) нээлгэсэн идэвхтэй данс.

• Хамгийн чухал дүрэм: Данс заавал ТАНЫ ӨӨРИЙН НЭР ДЭЭР байх ёстой.

  • Болохгүй жишээ: Та өөрийнхөө нэрээр хувьцааны данс нээчхээд, эхнэрийнхээ эсвэл ээжийнхээ Хаан банкны дансыг холбож болохгүй.

  • Яагаад? Мөнгө угаахтай тэмцэх хуулиар, мөнгө гаргаж байгаа хүн болон мөнгө хүлээн авч байгаа хүн нь ижил (нэг эзэмшигч) байхыг шаарддаг. Хэрэв нэр зөрсөн данс бүртгүүлбэл таны мөнгө татах хүсэлт цуцлагдана.

Зөвлөмж: Хэрэв та брокерын компаниа сонгосон бол (Жишээ нь: Голомт Капитал), тухайн брокертой ижил банкны (Голомт банкны) дансаа холбовол гүйлгээ илүү хурдан, шимтгэл багатай байх магадлалтай.

3. И-мэйл хаяг ба Утасны дугаар (Холбоо барих гүүр)

Орчин үед эдгээр нь зүгээр нэг холбоо барих хэрэгсэл биш, харин “Гарын үсэг”-тэй дүйцэхүйц чухал болсон.

• Утасны дугаар: Таны нэр дээр бүртгэлтэй, байнгын ашигладаг дугаар байх ёстой. Учир нь данс нээхэд, арилжаа хийхэд, нууц үг сэргээхэд Нэг удаагийн код (OTP) энэ дугаар руу ирнэ.

• И-мэйл хаяг: Сар бүрийн дансны хуулга, арилжааны баримт, ногдол ашгийн мэдээлэл ийшээ ирнэ.

Анхааруулга: Хэрэв та ажлын и-мэйлээ (@company.mn) өгвөл ажлаасаа гарахад и-мэйлээ ашиглах эрхгүй болж, мэдээллээ алдах эрсдэлтэй. Тиймээс хувийн и-мэйл (Gmail, Yahoo) ашиглахыг зөвлөж байна.

4. Хүүхдэд данс нээх бол (Тусгай шаардлага)

Монголчууд хүүхдэдээ, ялангуяа “Эрдэнэс Тавантолгой”-н хувьцааг нь баталгаажуулах гэж данс их нээлгэдэг. Хүүхэд иргэний үнэмлэхгүй тул нэмэлт бичиг баримт хэрэгтэй.

• Төрсний гэрчилгээ: Эх хувь эсвэл нотариатаар батлуулсан хуулбар. (Регистрийн дугаартай байх ёстой).

• Эцэг эхийн иргэний үнэмлэх: Хүүхдийг төлөөлөн данс нээж буй аав эсвэл ээжийн бичиг баримт.

• Хүүхдийн нэр дээрх банкны данс: Зарим брокерууд хүүхдийн нэр дээрх “Хүүхдийн хадгаламж”-ийн дансыг шаарддаг бол, зарим нь эцэг эхийн дансыг зөвшөөрдөг. Үүнийг брокероосоо лавлаарай.

5. Хуулийн этгээд (Компани) бол

Хэрэв та хувиараа биш, компаниараа дамжуулж хөрөнгө оруулах гэж байгаа бол шаардлага огт өөр байна.

• Улсын бүртгэлийн гэрчилгээ: Компанийн гэрчилгээ.

• Компанийн дүрэм: Хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын шийдвэр, хөрөнгийн зах зээлд оролцохыг зөвшөөрсөн тогтоол.

• Итгэмжлэл: Захирлаас өөр хүн (Нягтлан г.м) данс нээх гэж байгаа бол итгэмжлэл.

• Эцсийн өмчлөгчийн мэдээлэл: Тухайн компанийн жинхэнэ эзэн хэн бэ гэдгийг нотлох баримт (Мөнгө угаахын эсрэг хуулиар шаарддаг).

ГУРАВДУГААР БҮЛЭГ: ДАНС НЭЭХ АРГА ЗАМУУД – ХУУЧИН БА ШИНЭ

Бичиг баримтаа бүрдүүлчихлээ. Одоо яах вэ? Танд хоёр зам бий.

Зам 1: Дижитал зам (Аппликейшн) – Хурдан бөгөөд Амархан

Орчин үеийн ихэнх брокерууд (Apex, Capex, Trader, TDB Etrading г.м) бүрэн цахимжсан.

1. Апп татах: App Store эсвэл Play Store-оос сонгосон брокерын аппаа татна.

2. Бүртгүүлэх: Утасны дугаараа оруулна.

3. Танилт (E-Mongolia/DAN): Энэ бол хамгийн гоё хэсэг. Та бичиг баримтынхаа зургийг дарж явуулахын оронд “DAN системээр нэвтрэх” гэдгийг сонгоно. Систем автоматаар төрийн сангаас таны зургийг, регистрийн дугаарыг татаад, “Энэ хүн мөн байна” гэдгийг баталчихна.

4. Гэрээ байгуулах: Утсан дээрээ хуруугаараа зурж гарын үсэг зурна.

5. Төлбөр: Данс нээх хураамж (ихэвчлэн 5,000 – 10,000 төгрөг) төлнө.

6. Баталгаажилт: 5-10 минутын дотор (заримдаа ажлын 1 өдөр) таны ҮЦТХТ-ийн данс нээгдэж, мессеж ирнэ.

Зам 2: Уламжлалт зам (Биеэр очих) – Найдвартай бөгөөд Зөвлөгөөтэй

Хэрэв та технологид тааруу, эсвэл мэргэжилтэнтэй нүүр тулж уулзаж зөвлөгөө авмаар байвал брокерын оффис дээр очиж болно.

1. Бичиг баримтаа (Иргэний үнэмлэх, банкны дансны дугаар) аваад очно.

2. Ажилтантай уулзаж, анкет бөглөнө.

3. Ажилтан таны зургийг авч, системд оруулна.

4. Гэрээнд гарын үсэг зурна. Энэ аргын давуу тал нь та ойлгохгүй зүйлээ шууд асууж, аппликейшнээ утсан дээрээ суулгуулж, заалгаж авах боломжтой.

ДӨРӨВДҮГЭЭР БҮЛЭГ: ХАМГИЙН ИХ ГАРГАДАГ АЛДААНУУД (DON’TS)

Олон хүн данс нээлгэх гэж байгаад буцдаг, эсвэл данс нь “Гацдаг” шалтгаанууд энд байна. Та эдгээрийг бүү давтаарай.

1. “Түр үнэмлэх”-ээр нээх гэж оролдох: Ихэнх цахим систем Түр үнэмлэх (Лавлагаа)-ийг хүлээж авдаггүй. Заавал үндсэн үнэмлэх хэрэгтэй.

2. Ах, эгчийн дансыг ашиглах: “Би картгүй юм аа, ахынхаа картыг холбочихъё” гэж болохгүй. Таны хөрөнгө, таны мөнгө зөвхөн таны нэр дээр л эргэлдэх ёстой.

3. Нууц үгээ мартах: Дансаа нээчхээд, нууц үгээ мартах нь түгээмэл. Брокерын апп руу нэвтрэх нууц үг болон арилжааны пин кодоо заавал тэмдэглэж аваарай.

4. “1072”-оо мартсан байх: Олон хүн аль эрт 2012 онд өөр брокер дээр данс нээлгэчихсэн байдаг. Гэтэл одоо өөр брокер дээр дахиад “Шинэ данс” нээх гээд байдаг.

   • Анхаар: ҮЦТХТ дээр иргэн хүн ГАНЦХАН л үндсэн данстай байна. Хэрэв та өмнө нь данс нээлгэсэн бол тэр дансаа “Сэргээх” эсвэл “Шилжүүлэх” хүсэлт гаргах ёстой болохоос шинээр нээх боломжгүй.

Та данстай эсэхээ яаж мэдэх вэ?

• E-Mongolia руу ороод “Үнэт цаасны данс шалгах” үйлчилгээг аваарай.

• Эсвэл ҮЦТХТ-ийн сайт (mcsd.mn) дээр регистрээ хийгээд шалгаж болно. Хэрэв “Танд данс нээгдсэн байна. Брокер: XY Capital” гэж гарч ирвэл та тэр хуучин брокертойгоо холбогдох, эсвэл шинэ брокер дээр очоод “Дансаа танайх руу шилжүүлж авъя” гэж хэлэх хэрэгтэй.

ТАВДУГААР БҮЛЭГ: ДАНС НЭЭСНИЙ ДАРАА ЮУ ХИЙХ ВЭ?

Баяр хүргэе! Та бичиг баримтаа бүрдүүлж, амжилттай данс нээлгэлээ. Одоо та албан ёсоор Монголын Хөрөнгийн Зах Зээлийн оролцогч боллоо.

Гэхдээ шууд мөнгө хийж арилжаанд орохоосоо өмнө нэг зүйлийг шалгаарай.

NetCapital аппликейшн: Энэ бол ҮЦТХТ-ийн албан ёсны апп юм. Та үүнийг татаад, өөрийн бүртгэлээр нэвтэрч үзээрэй.

• Тэнд таны нэр, регистр зөв байна уу?

• Таны 1072 хувьцаа харагдаж байна уу?

• Таны брокерын нэр зөв байна уу? Хэрэв энд бүх юм зөв байвал таны “Алтан түлхүүр” гарт тань бат бөх атгагдсан гэсэн үг.

ДҮГНЭЛТ

Үнэт цаасны данс нээнэ гэдэг нь зүгээр нэг форм бөглөх ажил биш юм. Энэ бол та өөрийн ирээдүйн баялгийг бүтээх “Суурийг цутгаж” буй хэрэг.

Суурь нь муу бол байшин нурна. Тиймээс:

1. Иргэний үнэмлэхээ бэлд.

2. Өөрийн нэр дээрх банкны дансаа шалга.

3. Утас, и-мэйлээ идэвхжүүл.

Энэ гурван зүйл байхад танд хаалттай хаалга гэж үгүй. Бат шиг эргэлзэх хэрэггүй, яг одоо бичиг баримтаа аваад санхүүгийн эрх чөлөөнд хүрэх аяллаа эхлүүлээрэй. Амжилт хүсье!